Siła współczesnej fotografii

Fotografia

Ludzkość weszła na trop rejestrowania obrazu za pomocą światła już tysiąc lat temu. Wówczas Ibn al-Hajsam, naukowiec arabski, opracował pewne teorie dotyczące optyki i w istocie opisał on camera obscura – przyrząd, który później stał się pierwowzorem aparatu fotograficznego. Dziś jednak przywołujemy tego wybitnego fizyka bardziej w postaci anegdoty – wiemy bowiem, że fotografia stała się jednym z dominujących środków wyrazu w czasach dzisiejszych – w XX wieku.

Zdjęcie – więcej niż tysiąc słów

Jak głosi powiedzenie, fotografia jest zdolna wyrazić więcej niż tysiąc słów. Odnoszę jednak, wrażenie, że powiedzenie należy nieco rozwinąć; tysiąc słów zamienić w mnogość znaczeń, metafor, historii, punktów zwrotnych w myśleniu i zrozumieniu obiektów, które opisuje, ale i do których odnosi się fotografia. Nie byłaby bowiem potrzebna (i tak powszechna) fotografia, gdyby dało się pewne rzeczy wyrazić tysiącem słów. Jedna fotografia, prócz kłębiącego się tysiąca słów, wyraża również tysiąc prowadzących do niej dróg, tysiąc kontekstów czy choćby tysiąc zapachów lub dźwięków.

Obiektywem reportera

Jednym z wybitniejszych współczesnych fotografów jest urodzony w 1944 w Brazylii fotoreporter Sebastiao Salgado, którego prace doceniane są i wystawiane na całym świecie. Sylwetkę artysty przybliża film dokumentalny z 2014 roku “Sól ziemi” wyprodukowany przez Juliano Ribeiro Salgado i Wima Wendersa. Fotografie Salgado są żywym obrazem zmian społecznych na świecie. Artysta pokazał życie wielu społeczności na wszystkich kontynentach, struktury życia wiejskiego i miejskiego, produkcję surowców, pracę kopalń, efekty reżimów i wojen na ulicach, a także zmieniającą się przez wpływ człowieka przyrodę.

Samą dziedzinę reportażu uważam za jeden z bardziej zmyślnych i konstruktywnych wynalazków literackich XX wieku. Służy wiernemu odwzorowaniu sytuacji lokalnej, przywołuje emocje i opinie na temat opisywanych wydarzeń, bazując jednak na funkcji informacyjnej i rzetelności. Fotografia jest zatem perfekcyjnym uzupełnieniem sztuki reporterskiej. Jak można lepiej uzmysłowić odbiorcy sytuację, niż dać mu “rzucić okiem” w sam środek wydarzenia?

Najsłynniejszym polskim reporterem, mistrzem gatunku był zapewne Ryszard Kapuściński (1932 – 2007), podróżnik, pisarz, eseista. Jego relacje z całego świata były wielokrotnie publikowane w prasie, a także w postaci książek. Niewiele osób jednak docenia, że Kapuściński był również autorem fotografii – podczas swoich wojaży nie rozstawał się z aparatem. Wiedział bowiem, że później wywołane i odpowiednio posegregowane zdjęcia staną się śladami historii.

To tylko przykłady symbiozy, jaka dokonała się w XX wieku między kulturą obrazkową a mediami i literaturą. Fotografia została uniwersalnym pomostem pomiędzy tym, co da się zobaczyć na żywo, a wszelkimi metodami dokumentowania rzeczywistości. Jej zaletami stały się zarówno walory emocjonalne i estetyczne, ale także informacyjne, obrazujące. Te ostatnie znajdziemy na kartach historii XX wieku, której przysłużyła się fotografia. Niegdyś obrazy pełniły tą funkcję; o nowszej historii zaś traktują zdjęcia.

Wykorzystanie fotografii

Obrobiona fotografia zawiera niezdatny do wypowiedzenia w inny sposób przekaz. Potrafi wyśmiewać, ironizować, przestraszyć, skomentować rzeczywistość poprzez jej nagięcie. Jej funkcje uważam nie tylko za atrakcyjne i oryginalne, jednak wręcz za niezastąpione. Jest narzędziem manipulacji; z powodu mnogich możliwości tej manipulacji i jej rodzajów, nie da się jednoznacznie wartościować owej manipulacji jako możliwość pozytywną czy negatywną.

Współcześnie fotografia stała się wreszcie najważniejszym ogniwem reklamy. Rozpowszechnianie atrakcyjnie eksponowanego na fotografii produktu i umieszczenie go na banerze lub w mediach jest najchętniej wybieraną metodą reklamy przez firmy nie tylko handlowe, ale i usługowe. Pięknie przyrządzone i podane jedzenie, wybudowany w bardzo wysokim standardzie z materiałów producenta dom lub twarz celebryty – to tylko kilka sposobów na przyciągnięcie potencjalnego klienta. Studia fotograficzne i agencje produkcyjne prześcigają się dziś w profesjonalizmie – sesja zdjęciowa jest przygotowana pod każdym względem i w każdym drobnym detalu, z wykorzystaniem nowoczesnych technik oświetleniowych i specjalnych trików stosowanych tylko w fotografii reklamowej – jak i w kreatywności. Ponadto prześcigają się w kreatywności próbując działać coraz to nowymi, szalonymi sposobami przyciągnięcia oczy potencjalnego klienta.

Zagłębiając się w ten bezmiar możliwości, jakie daje fotografia, dociera do nas wyjątkowość wynalazku, jakim jest aparat. Nie wyobrażamy sobie już świata bez tej olbrzymiej gałęzi informacji, która jednocześnie jest gałęzią sztuki, reklamy i dokumentacji.